De tweedeling voorbij, de geboorte van een systeem-vertrouwenspersoon

Hetzelfde Anders Leren Zien…

In deze tijd van zoeken naar verbinding in allerlei sectoren, wordt het zaak dat ook de positie van de externe vertrouwenspersoon een evaluatie ondergaat. Daaruit zal aan het licht komen dat een vertrouwenspersoon – ik noem het hier een systeem-vertrouwenspersoon – zich nadrukkelijker richt op verbinden van partijen

Slachtoffer- én daderhulp

De positie en het handelen van een systeem-vertrouwenspersoon worden nadrukkelijk bepaald door de uitsplitsing ofwel tweedeling van dader-slachtoffer- denken. Waardoor de verbinding tussen beide wordt verbroken. Er ontstaat op functionele gronden, naast elkaar, slachtofferhulp en daderhulp.
Een keuze in deze opzet wordt waarschijnlijk ingegeven om de problematiek hanteerbaar te maken. Want de behandeling van het systeem van de betrekking (de relatie) die beide met elkaar hebben, is complex. De dynamiek tussen beide wordt grotendeels genegeerd, althans niet in behandeling genomen in een gezamenlijke setting.

Voorbeelden:

1. De Medaille: Stel je voor dat daderschap en slachtofferschap twee kanten van dezelfde medaille zijn. Als we alleen naar één kant kijken, missen we de volledige context en complexiteit van de situatie. Net zoals je een medaille moet omdraaien om beide kanten te zien, moeten we ook beide rollen in overweging nemen om een volledig beeld te krijgen van de dynamiek in een relatie.
2. De Dans: Denk aan een dans waarbij beide partners elkaar beïnvloeden. Als we alleen de stappen van één partner analyseren, begrijpen we niet hoe de dans als geheel werkt. Beide partners dragen bij aan de bewegingen en het ritme. Alleen door beide perspectieven te bekijken, kunnen we de volledige choreografie begrijpen.

Invloed

Een belangrijk uitgangspunt voor het systeemdenken is bijvoorbeeld dat je – onterecht – denkt niet te kunnen beïnvloeden. Er is altijd invloed. Hanteer deze denkwijze maar eens bij de hulp aan de dader of het slachtoffer.
Verbinden doen we, zoals filosoof Cornelis Verhoeven, ons al leerde: al wat is gebonden en verdeeld, vraagt om te worden verbonden en geheeld.

Willen we verbindingen herstellen, dan vraagt de wel degelijk bestaande dynamiek tussen slachtoffer en dader  een ander, aanvullend denkconcept. De concretisering ervan krijgt vorm in het in leven roepen van een nieuwe functionaris, de systeem-vertrouwenspersoon.

Professional

Een systeem-vertrouwenspersoon richt zich op het ondersteunen van zowel dader als slachtoffer met het doel de relatie en het systeem, waarin beide functioneren, te herstellen. Een systeem-vertrouwenspersoon is een professional die specifiek is opgeleid om vanuit een neutrale positie te opereren en zich te richten op het gehele systeem (de relatie) tussen de betrokken partijen. In plaats van zich uitsluitend te richten op het ondersteunen van het slachtoffer, zoals een traditionele vertrouwenspersoon doet, kijkt de systeem-vertrouwenspersoon naar de totale dynamiek tussen beide partijen en probeert hij of zij te bemiddelen en te ondersteunen bij het herstel van de relatie.

Belangrijke kenmerken

1. Neutraliteit: De systeem-vertrouwenspersoon neemt geen partij en blijft neutraal. Dit helpt om een veilige ruimte te creëren waarin beide partijen zich gehoord en begrepen voelen. Beide gaan ervaren dat ze door de onveiligheid in te gaan, zij zelf veiligheid kunnen creëren. Ze gaan leren verantwoordelijkheid te nemen voor het eigen gedrag.
2. Holistische benadering: In plaats van zich te concentreren op de individuele problemen van de dader of het slachtoffer, kijkt de systeem-vertrouwenspersoon naar de bredere context en de onderlinge dynamiek. Dit leidt naar meer duurzame oplossingen en herstel.
3. Specifieke opleiding: een systeem-vertrouwenspersoon krijgt een gespecialiseerde opleiding die hem/haar voorbereidt op het omgaan met complexe relationele dynamieken en het bieden van ondersteuning aan beide partijen. Deze omvat training in conflictbemiddeling, systeemtheorie en communicatievaardigheid.
   
   Voordelen

• Verbeterde communicatie: Door een vertrouwenspersoon als neutrale bemiddelaar in te schakelen, kunnen beide partijen beter communiceren en hun zorgen en behoeften uiten zonder angst voor oordeel of partijdigheid. Ook de behoefte via de media te communiceren zal afnemen. En voor een gang naar de rechter zal minder vaak worden gekozen. 
• Duurzaam herstel: Een focus op het herstellen van de relatie en het systeem kan leiden tot meer duurzame oplossingen en een gezondere werkomgeving. Beide kunnen leren bij grensoverschrijdend gedrag zich respectvoller en assertiever te gedragen, óók naar zichzelf.
• Vermindering van conflicten: Door de onderliggende dynamieken aan te pakken, kan een systeem-vertrouwenspersoon helpen conflicten te verminderen en een meer harmonieuze werkomgeving te creëren. 

Ten slotte. 

Een externe systeem-vertrouwenspersoon kan een verrijking zijn voor zowel slachtoffer als dader binnen de onderlinge relatie. Immers, opnieuw verbinden helpt mensen vooruit. En het slachtoffer heeft een keuze om voor een externe register-vertrouwenspersoon of een externe systeem-vertrouwenspersoon te kiezen. 

Frans Poos
Extern Vertrouwenspersoon